ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940 ΚΑΙ Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ Χ. ΚΑΤΣΙΜΗΤΡΟΣ

Φώτο: "ΠΡΟΕΛΑΣΙΣ"
Πίνακας του Αλεξανδράκη Αλέξανδρου

ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940 ΚΑΙ Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ Χ. ΚΑΤΣΙΜΗΤΡΟΣ

Από τους πρώτους μήνες του 1939 τα σύννεφα του πολέμου αρχίζουν να εμφανίζονται στον ευρωπαϊκό ουρανό.

Το πρώτο δεκαήμερο του Απριλίου του 1939 η Ιταλία με τη σύμφωνη γνώμη της Γερμανίας, καταλαμβάνει, με σαθρές αιτιολογίες, την Αλβανία, για να αποκαλύψει έτσι τα επεκτατικά σχέδιά της στον χώρο της Χερσονήσου του Αίμου και στη Μεσόγειο.

Η κατάληψη της Αλβανίας και η προώθηση ισχυρών ιταλικών δυνάμεων προς την Ελληνοαλβανική μεθόριο ήταν φυσικό να ανησυχήσουν την ελληνική κυβέρνηση, η οποία σπεύδει να ενισχύσει με μικρές μονάδες τους τομείς ευθύνης της VIII Μεραρχίας (Ήπειρος) και της IX Μεραρχίας (Δ. Μακεδονίας).

Να τονίσουμε εδώ ότι από το 1936 έχει γίνει μια μεγάλη προσπάθεια ενίσχυσης των Ενόπλων Δυνάμεων σε ελαφρύ και βαρύ οπλισμό.

Ο Μουσολίνι, με προσωπικές επιστολές προς τον Ιωάννη Μεταξά, προσπαθούσε να τον πείσει για τις φιλικές σχέσεις των δύο λαών και ότι η Ιταλία θα σεβόταν την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας.

Ο Διοικητής της VIII Μεραρχίας υποστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, ο οποίος γνωρίζει όλες τις κινήσεις των Ιταλών στο αλβανικό έδαφος, περνάει στιγμές αγωνίας γιατί η δύναμη της μεραρχίας είναι ασήμαντη και δεν έχει γίνει καμιά απολύτως αμυντική οργάνωση του εδάφους. Το Γενικό Επιτελείο Στρατού δεν το έχει απασχολήσει ως το 1939 το ενδεχόμενο ιταλικής επίθεσης από την ξηρά. Γι’ αυτό δεν υπήρχε σχέδιο επιχειρήσεων για την αντιμετώπιση αυτής της απειλής. Όμως από το 1914, περίοδο του αγώνα των Ελλήνων της Βορείου Ηπείρου για την αυτονομία τους, η Ιταλία έχει αποκαλύψει τα σχέδιά της για την κυριαρχία της στην Αδριατική και στη χερσόνησο του Αίμου.

Οι αγωνίες του Κατσιμήτρου κορυφώνονται όταν την Κυριακή του Πάσχα (09 Απριλίου 1939) έλαβε τηλεφωνικά (χωρίς έγγραφη επιβεβαίωση) από το Γ.Ε.Σ. μια διαταγή «γρίφο» η οποία, μεταξύ των άλλων, περιείχε τούτες τις διφορούμενες εντολές:

«Η Κυβέρνηση εν όψει ενδεχομένης εισβολής του ιταλικού στρατού εις ημετέρον έδαφος, εξουσιοδοτεί τον διοικητή της μεραρχίας να επιστρατεύση ταύτην και δίδει αυτώ εντολήν ν’ αποκρούση δια των όπλων πάσαν απόπειραν εισβολής.»

Στην διαταγή τονίζεται ιδιαίτερα ότι: «Η επιστράτευσις της μεραρχίας θα ενεργηθή μόνο εν περιπτώσει επιθέσεως σοβαρών ιταλικών δυνάμεων κατά της μεθορίου…».
Δηλαδή χρονικά αδύνατο, γιατί επιστράτευση στο θέατρο των επιχειρήσεων είναι ανέφικτη, εφόσον διεξάγονται επιχειρήσεις, ή τουλάχιστον είναι άκαιρη. Ακόμη, στην Ήπειρο δεν υπήρχε οργανωμένη τοποθεσία για την κάλυψη της επιστράτευσης με αμυντικό αγώνα.

Ο Χ. Κατσιμήτρος στο βιβλίο του «Η Ήπειρος προμαχούσα» (σελίδες 18-19) γράφει:

«Είναι ευνόητον πάσας και ποίας βαρύτατας ευθύνας δημιουργεί η εντολή αυτή εις τον διοικητήν της Μεραρχίας, όστις όμως δεν είχε τα μέσα ίνα εκπληρώση την αποστολήν του». Και συνεχίζει: «Καθ’ όλην την μακράν αυτού στρατιωτικήν ζωήν και τους τεσσάρας πολέμους εις ους μετέσχεν από του 1912 και εντεύθεν, τους αγώνας και τας μάχας εις ας έλαβε μέρος, ουδέποτε ευρέθη υπό δυσμενεστέρας και δυσχερεστέρας περιστάσεις εν τη εκτελέσει των καθηκόντων του».

Ο Χ. Κατσιμήτρος επισκέπτεται συχνά τις μονάδες της μεραρχίας από την Κακαβιά ως την Πρέβεζα, και με ομιλίες του προς τα στελέχη και τους οπλίτες τονώνει ιδιαίτερα το ηθικό. Δίνει επιτόπου εντολές, κυρίως στα τμήματα προκαλύψεως. Μεταβάλλει τη Μεραρχία σε εργοτάξιο αμυντικής οργάνωσης του εδάφους στον βόρειο μα και στον παραλιακό τομέα, αφού η απειλή είναι σχεδόν σφαιρική. Έχει επιλέξει ως κύρια αμυντική προσπάθεια την τοποθεσία Ελαίας. Διαμαρτύρεται εντονότατα προς το Γενικό Επιτελείο Στρατού για την μη διάθεση επαρκών πιστώσεων για την αμυντική οργάνωση του εδάφους. Το αμυντικό δόγμα του Γενικού Επιτελείου Στρατού και της κυβέρνησης έχει μείνει στις αρχές άμυνας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, δηλαδή στη στατική άμυνα βασισμένη στην οχύρωση του εδάφους και όχι στην οργάνωση ευέλικτων και ταχυκίνητων μονάδων. Από τις 4 Μαΐου 1939 συντάχθηκε το σχέδιο ΙΒ (Ιταλία – Βουλγαρία) που ιεραρχούσε τις απειλές αντίστροφα: «Βουλγαρία – Ιταλία». Για την αμυντική οργάνωση του εδάφους από τον Απρίλιο του 1939 ως τον Οκτώβριο του 1940 επί της συνολικής δαπάνης 851 εκατομμυρίων δραχμών, διετέθησαν 769 εκατομμύρια δραχμές (δηλαδή ποσοστό 90,4%) για τα οχυρωματικά έργα στον βουλγαρικό τομέα και 82 εκατομμύρια δραχμές (δηλαδή ποσοστό 9,6%) στον αλβανικό, αν και ήταν πλέον ορατή η ιταλική απειλή.

Η αμυντική οργάνωση του εδάφους στην Ήπειρο, για τον στρατηγό Κατσιμήτρο, ήταν μία από τις βασικές προϋποθέσεις επιτυχίας του σχεδίου του, μπροστά στη συντριπτική υπεροχή των ιταλικών δυνάμεων. Τον συγκινεί ιδιαίτερα η εθελοντική προσφορά εργασίας των κατοίκων.

Οι απροκάλυπτες πλέον υποσχέσεις προς τους Αλβανούς των Μουσολίνι, Τσιάνο και στρατηγό Μπαντόλια, για επέκταση των ορίων της Αλβανίας προς «Τσαμουριά», η προώθηση σοβαρών ιταλικών δυνάμεων με επιθετική διάταξη, υποχρεώνουν το Γενικό Επιτελείο Στρατού στα τέλη του μηνός Αυγούστου 1939 να διατάξει την μερική αρχικά και καθολική αργότερα (5 Οκτωβρίου 1940), επιστράτευση της VIII Μεραρχίας. Να σημειώσουμε εδώ ότι οι Ιταλοί «Τσαμουριά» έλεγαν την Θεσπρωτία, γιατί εκεί υπήρχε η μειονότητα των Τουρκαλβανών «Τσάμηδων», οι οποίοι κατά την διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου διέπραξαν βιαιότητες κατά του Ελληνικού πληθυσμού της περιοχής.

Το 1940 βρίσκει τη Μεραρχία σε πλήρη οργασμό, που καλύπτει όλους τους τομείς (οργάνωση, εκπαίδευση, αμυντική οργάνωση του εδάφους, διασπορά αποθηκών) από τη μία άκρη ως την άλλη, της πολύ μεγάλης ζώνης ευθύνης της.

ΠΗΓΗ: Περιοδικό "Ιστορία Εικονογραφημένη", Τεύχος 352, Οκτώβριος 1997.

Copyright by: Dilaz®